Synodalność w Kościele. Fundamenty biblijno-historyczno-teologiczno-prawne
Kościół, biorąc pod uwagę uwarunkowania zmieniającej się rzeczywistości społeczno-kulturowej ma obowiązek „badać znaki czasu i wyjaśniać je w świetle Ewangelii, tak aby mógł w sposób dostosowany do mentalności każdego pokolenia odpowiadać ludziom na ich odwieczne pytania dotyczące sensu życia obecnego i przyszłego oraz wzajemnego ich stosunku do siebie” (GS 4).
The Church, taking into account the conditions of the changing socio-cultural reality, has the obligation to „examine the signs of the times and explain them in the light of the Gospel, so that it can answer people’s eternal questions about the meaning of present and future life and their mutual relationship to each other in a way adapted to the mentality of each generation” (GS 4).
Katedra Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku, uwzględniając współczesne społeczno-kulturowe okoliczności życia i szeroko zakrojony program odnowy Kościoła przez papieża Franciszka zainicjowany otwarciem XVI Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów w dniu 9 października 2021 r. w Rzymie, a 17 października 2021 r. we wszystkich diecezjach świata pod hasłem: „Ku Kościołowi synodalnemu: komunia uczestnictwo i misja” zaprasza na konferencję międzynarodową: Synodalność w Kościele. Fundamenty biblijno-historyczno-teologiczno-prawne w dniu 16 listopada 2024 r. do Centrum Wystawienniczo-Konferencyjnego w Białymstoku.
In view of the contemporary socio-cultural circumstances of life and Pope Francis' extensive program of renewal of the Church initiated at the opening of the 16th General Assembly of the Synod of Bishops on October 9, 2021 in Rome, and on October 17 of the same year in all dioceses of the world under the motto: „Towards a Synodal Church: communion, participation and mission”, the Chair of Catholic Theology of the University of Białystok invites all interested parties to the international conference: Synodality in the Church. Biblical, historical, theological, and legal foundations.
Formularz zgłoszeniowy: https://forms.gle/yBWALGpwmWFGJibC6
Synodalność oznacza szeroko zakrojony program odnowy życia wiary w Kościele. Konferencja ma na celu przybliżenie głównych założeń synodalności, mającej swoje źródło w naturze Kościoła z perspektywy biblijnej, historycznej, teologicznej i prawnej.Wystawienniczo – Konferencyjnym
Synodality refers to a wide-ranging program of renewal of the life of faith in the Church. The conference aims to present the main assumptions of synodality originating in the nature of the Church from a biblical, historical, theological, and legal perspective.
W pojęciu synodalności chodzi o – znany z okresu starożytności chrześcijańskiej – bardziej wspólnotowy sposób funkcjonowania Kościoła i podejmowania w nim decyzji: oparty na wewnętrznym dialogu, większej otwartości na ludzi świeckich i ich bardziej odpowiedzialnym uczestnictwie. Kościół w procesie synodalnym jako wspólnota winien odkryć korzenie, aby uskrzydlić się na inspiracje Ducha Świętego i skoncentrować na dynamicznym życiu wiarą, uwzględniającym nowe „znaki czasu”.
The concept of synodality entails a more communitarian way of functioning of the Church and of taking decisions within it – as known from the period of Christian antiquity – based on internal dialogue, greater openness to lay people and their more responsible participation. In the synodal process, the Church as a community should discover its roots in order to open itself to the inspiration of the Holy Spirit and focus on a dynamic life of faith, taking into account the new „signs of the times”.
Ives Congar, słynny teolog Soboru Watykańskiego II, tak to ujął: „Pierwsze tysiąclecie należało do Kościoła komunii, gdzie doświadczenie synodalności było bardzo żywe. W drugim tysiącleciu, także ze względów historycznych, Kościół położył większy ciężar na hierarchię”. Związane to było z jednej strony z wejściem Kościoła w struktury feudalne, a także z rozwojem tzw. centralizmu rzymskiego w Kościele zachodnim, poczynając od reform gregoriańskich.
Ives Congar, a famous theologian of the Second Vatican Council, put it this way: „The first millennium belonged to the Church of communion, where the experience of synodality was very alive. In the second millennium, also for historical reasons, the Church placed greater emphasis on hierarchy”. This was associated, on the one hand, with the Church’s entry into feudal structures, as well as the development in the Western Church of so-called Roman centralism, which started with the Gregorian reforms.
Głęboki rozdział pomiędzy hierarchią oraz z resztą wiernych dokonał się na Soborze Trydenckim (1545–1563), który był odpowiedzią na reformację, stosującą radykalnie rozumianą zasadę synodalności, poprzez wprowadzenie demokratycznych zasad zarządzania i likwidacją kapłaństwa sakramentalnego. Reforma Kościoła wówczas poszła w kierunku rozdziału na „Ecclesia docens”, czyli Kościół nauczający, złożony z biskupów z papieżem na czele, a resztą Ludu Bożego, który został określony jako „Ecclesia discens”, czyli Kościół słuchający.
A deep separation between the hierarchy and the rest of the faithful took place at the Council of Trent (1545–1563), which was a response to the Reformation, which itself applied a radical understanding of the principle of synodality, by introducing democratic principles of governance and abolishing sacramental priesthood. The reform of the Church then moved towards a division into „Ecclesia docens”, i.e. a teaching Church composed of bishops with the Pope at the head, and the rest of the People of God, which was described as „Ecclesia discens”, i.e. a listening Church.
Trydencka wizja Kościoła katolickiego zdominowała jego życie na kilka kolejnych wieków. Istotną zmianę wniósł Sobór Watykański II, który – starając się powrócić do ewangelicznych źródeł – w znacznie pełniejszy sposób zdefiniował czym jest Kościół. Silny nacisk położył na dwa pojęcia: „Communio” (Wspólnota) i Lud Boży. Kościół jako communio przypomina wspólnotę człowieka z Bogiem i ludzi między sobą, która urzeczywistnia się w Chrystusie. Kościół jest więc wspólnotą, która jest w drodze ku coraz doskonalszej jedności w Duchu Świętym, której powierzona jest misja zbawienia całego rodzaju ludzkiego.
The Tridentine vision of the Catholic Church dominated its life for the next few centuries. A significant change was brought about by the Second Vatican Council, which – trying to return to evangelical sources – defined the Church in a much more complete way. A strong emphasis was placed on two concepts: „Communio” (Community) and the People of God. The Church, as communio recalls the communion of man with God and of men among themselves, which is realized in Christ. The Church is therefore a community advancing towards an ever more perfect unity in the Holy Spirit, to which the mission of salvation of the entire human race is entrusted.
W ślad za tym Sobór Watykański przypomniał o równej godności wszystkich ochrzczonych, o powszechnym powołaniu do świętości oraz podkreślił udział wszystkich wiernych w kapłańskiej, prorockiej i królewskiej misji Jezusa Chrystusa. Wynika z tego idea kapłaństwa powszechnego (nie tylko kapłaństwa wynikającego ze święceń) i w tym powszechnym kapłaństwie mają udział także świeccy.
Following this, the Vatican Council invoked the equal dignity of all those who are baptized and the universal call to holiness and emphasized the participation of all the faithful in the priestly, prophetic, and kingly mission of Jesus Christ. This implies an idea of a universal priesthood (not only priesthood by ordination), including the participation of lay people in this universal priesthood.
Po Soborze Watykańskim II wprowadzane zostały struktury o charakterze synodalnym. Paweł VI w 1968 r. powołał instytucję Synodu Biskupów, mającą charakter doradczy dla papieża. Z kolei w Kościołach lokalnych wprowadzono nową formę zgromadzeń synodalnych, nie tylko jako spotkań biskupów i duchowieństwa celem stanowienia prawa, ale także z udziałem świeckich i ze znacznie szerszą refleksją o charakterze duszpasterskim. Przykładem takiego typu synodu był słynny „Synod Krakowski” zainicjowany przez abp. Karola Wojtyłę, a potem II Polski Synod Plenarny oraz liczne synody diecezjalne.
Synodal structures were introduced following the Second Vatican Council. In 1968, Paul VI established the Synod of Bishops as an advisory body to the Pope. In turn, a new form of synodal assemblies was introduced in local Churches, not only in the form of meetings of bishops and clergy to establish the law, but also with the participation of the laity and with a much broader pastoral reflection. The famous „Synod of Krakow” initiated by the then Archbishop Karol Wojtyła was an example of such a type of synod, as was subsequently the Second Polish Plenary Synod and numerous diocesan synods.
W jeszcze większym zakresie koncepcję synodalności wciela się w życie Kościoła dzisiaj. To zasada, która rozumiana jest jako uczynienie Kościoła znacznie bardziej „communio” wspólnotą, w której wszyscy mają większe poczucie uczestnictwa, co w konsekwencji ma sprawić, że Kościół będzie w stanie znacznie lepiej pełnić swoją misję we współczesnym świecie.
The concept of synodality is embodied to an even greater extent in the life of the Church today. It is a principle that is understood as making the Church much more „communio” – a community in which everyone has a greater sense of participation, which in turn is to make the Church much better able to fulfil her mission in the modern world.
Synodalność nie jest czymś nowym w Kościele, przeciwnie – sięga fundamentów jego początków. W pierwszym tysiącleciu „podążanie razem”, czyli praktykowanie synodalności, było zwyczajnym sposobem postępowania Kościoła rozumianego jako „lud zjednoczony jednością Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. Św. Jan Chryzostom mógł powiedzieć: „Kościół i Synod są synonimami”. Także w drugim tysiącleciu, kiedy Kościół położył większy nacisk na rolę hierarchiczną, nie zabrakło tego sposobu postępowania.
Synodality is not something new in the Church; on the contrary, it goes back to the origins of its foundation. In the first millennium, „walking together”, that is, practicing synodality, was the usual way of functioning of the Church understood as „a people united by the unity of the Father, the Son, and the Holy Spirit”. St. John Chrysostom could say: “The Church and the Synod are synonymous.” Even in the second millennium, when the Church placed greater emphasis on the hierarchy this manner of acting was not lacking.
Aby lepiej zrozumieć korzenie synodalności i przeanalizować niektóre etapy z nią związane, konferencja ma wesprzeć poszukiwania do rozeznania drogi rozwoju z przeszłości w oparciu o fundamenty biblijno-historyczno-teologiczno-prawne.
In order to better understand the roots of synodality and analyse some stages in its history, the conference is meant to support the study of its development from the past, based on biblical-historical-theological-legal foundations.
„Właśnie droga synodalności jest drogą, której Bóg oczekuje od Kościoła trzeciego tysiąclecia”: to programowe zaangażowanie zaproponował papież Franciszek z okazji upamiętnienia pięćdziesiątej rocznicy ustanowienia Synodu Biskupów przez bł. Pawła VI. Synodalność, podkreślił papież, to „konstytutywny wymiar Kościoła” dlatego „To, czego domaga się od nas Pan, w pewnym sensie jest już w całości zawarte w słowie «synod»”. Ojciec Święty Franciszek zaprosił cały Kościół, cały lud Boży, czyli wszystkich ochrzczonych niezależnie w jakim żyją stanie, środowisku, bez względu na to jaki jest poziom ich życia moralnego, jakie jest ich aktualne zaangażowanie w życie Kościoła. Wszyscy na mocy chrztu świętego są odpowiedzialni za Kościół, za jego kształt, misję, owocność jego działania oraz za to, na ile Kościół jest tym i taki, jakim go chciał mieć Jezus. Wszyscy zatem jesteśmy odpowiedzialni za to, na ile nasz Kościół jest “jakby sakramentem zbawienia”, czyli “widzialnym znakiem, niewidzialnej łaski”. Więc każdy jest zaproszony do udziału w synodalności Kościoła, której kluczem oprócz słowa „droga”, jest „spotkanie”, „słuchanie”, „rozeznawanie”.
„It is the path of synodality that is the path that God expects from the Church of the third millennium”: this programmatic commitment was proposed by Pope Francis on the occasion of commemorating the fiftieth anniversary of the establishment of the Synod of Bishops by Blessed Paul VI. Synodality, the Pope emphasized, is „a constitutive dimension of the Church”, therefore „What the Lord asks of us is in a sense already fully contained in the word synod”. The Holy Father invited the entire Church, the entire People of God, that is, all the baptized, regardless of their condition, environment, regardless of their level of moral life, their current commitment to the life of the Church. By virtue of holy baptism, all are responsible for the Church, for its shape, mission, fruitfulness of its action, and the extent to which the Church is what and as Jesus wanted it to be. Therefore, we are all responsible for the extent to which our Church is „like a sacrament of salvation”, that is, a „visible sign of invisible grace”. So, everyone is invited to participate in the synodality of the Church, the key to which is, in addition to the word „path”, is „meeting”, „listening”, „discernment”.
Kościół od początku swego istnienia kierował się zasadą synodalności, chociaż w pierwszych wiekach uczestniczyli w niej Apostołowie, a później biskupi, prezbiterzy i lud. W Kościele wszyscy ochrzczeni kierują się „zmysłem wiary”. W pielgrzymowaniu Kościoła od jego zarania synodalność umacniała się poprzez słuchanie siebie nawzajem i rozmowę, żeby lepiej wiedzieć, którędy Duch Święty chce poprowadzić.
From the beginning of its existence, the Church was guided by the principle of synodality, although in the first centuries the Apostles participated in it, and later bishops, priests and the people. In the Church, all the baptized are guided by a „sense of faith”. In the pilgrimage of the Church since its inception, synodality has been strengthened by listening and talking to each other, to better know where the Holy Spirit wants to lead.
Zapraszamy do udziału w konferencji, aby zrozumieć poprzez dostarczone merytoryczne treści prelegentów, że Kościół jako synodalny jest bardziej autentyczny i może doświadczać szansy na swoją wewnętrzną odnowę, niezbędną do kontynuowania misji we współczesnym świecie, i w coraz bardziej niesprzyjającym otoczeniu kulturowym.
We invite all who are interested to participate in the conference to understand – through the substantive content delivered by the speakers – that the Church, as a synodal one, is more authentic and can experience a chance for inner renewal, necessary to continue its mission in the modern world and in an increasingly unfavourable cultural environment.
Synodalność wynika z godności chrzcielnej i polega na współodpowiedzialności wszystkich ochrzczonych za Kościół, docenia wartość charyzmatów udzielanych przez Ducha Świętego Ludowi Bożemu, uznaje posługę pasterzy w kolegialnej i hierarchicznej komunii z biskupem Rzymu, którzy troszczą się, aby wydarzenia synodalne przebiegały w wierności depositum fidei i w posłuszeństwie Duchowi Świętemu dla odnowienia misji Kościoła. Ważny do spełnienia warunek to zasada współdziałania darów hierarchicznych i charyzmatycznych.
Synodality results from baptismal dignity and consists in the co-responsibility of all the baptized for the Church, appreciates the value of the charisms bestowed by the Holy Spirit on the People of God, recognizes the ministry of pastors in collegial and hierarchical communion with the Bishop of Rome, who ensure that synodal events follow depositum fidei and obedience to the Holy Spirit for the renewal of the Church’s mission. An important condition to be met is the principle of cooperation of hierarchical and charismatic gifts.
Celem konferencji Synodalność w Kościele jest odwołanie się do historyczno-teologiczno-biblijno- prawnych wskazówek, przydatnych do teologicznego pogłębienia świadomości synodalności w Kościele.
The aim of the conference „Synodality in the Church” is to refer to historical, theological, biblical, and legal guidelines, useful for the theological deepening of the awareness of synodality in the Church.
Transmisja na żywo w języku angielskim
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Doskonała Nauka II”.
The project is funded by state budget resources granted by the Minister of Science and Higher Education as part of the „Doskonała Nauka II” program.:
Wydarzenie odbywa się przy współpracy i wsparciu Województwa Podlaskiego.
The event is organized in partnership with and with the support of the Podlaskie Voivodeship.